Nieuwsbrief
Aan de slag met de checklist ‘Voorkom vallen, doe de test’
Eén op drie 65-plussers valt minstens één keer per jaar en dit risico stijgt met de leeftijd. Verschillende oorzaken spelen daarbij een rol.
Zo verminderen evenwicht, spierkracht en zicht bij het ouder worden. Dat maakt dat hindernissen in de omgeving of te weinig verlichting sneller een val veroorzaken. Ook het gebruik van medicatie en voetproblemen kunnen het risico om te vallen bij ouderen verhogen.
Al deze risicofactoren bieden aanknopingspunten voor valpreventie.
Op deze pagina vind je een overzicht van enkele belangrijke valrisicofactoren voor ouderen. We verwijzen je door naar infofiches, filmpjes … die je kunnen helpen om samen met je patiënten of cliënten aan de slag te gaan en zo hun valrisico te verkleinen.
Spierkracht neemt af bij het ouder worden en gebrek aan beweging versnelt dit proces.
Door rekening te houden met volgende aanbevelingen voor beweging kan dit proces vertraagd worden:
- lang stilzitten onderbreken
- regelmatig bewegen: elke stap telt
- 3 keer per week oefeningen doen voor spierkracht en evenwicht.
Er zijn verschillende oefenprogramma’s voor thuis beschikbaar. Indien nodig kan de huisarts doorverwijzen naar de kinesitherapeut voor begeleiding en advies over oefeningen op maat. Een Bewegen Op Verwijzing-coach kan samen met de oudere zoeken hoe beweging en spierversterkende oefeningen in het dagelijks leven geïntegreerd kunnen worden.
> OEFENINGEN VOOR THUIS
Bundels
Thuisoefenprogramma vanuit een zittende houding (EVV)
Thuisoefenprogramma vanuit een staande houding (EVV)
Oefenboekje Logo (Otago-oefenprogramma)
Krachtoefeningen in beeld (Vlaams Instituut Gezond Leven)
Filmpjes
Filmpje beweging Week van de Valpreventie 2022 (EVV)
Filmpje beweging Week van de Valpreventie 2021 (EVV)
Beweeg met ons mee (RTV)
Overige
Beweegkalender (Vlaams Instituut Gezond Leven)
Beweeggids dementie (Kenniscentrum Sport & Bewegen, NL)
Fit&sterk-waaier (Kenniscentrum Sport & Bewegen, NL)
Beweegposter (Kenniscentrum Sport & Bewegen, NL)
Actief@thuis (Arteveldehogeschool)
> BEWEGEN OP VERWIJZING
Een Bewegen Op Verwijzing-coach kan ouderen persoonlijk begeleiden om op maat van hun mogelijkheden en interesses op een veilige manier in beweging te blijven. Een doorverwijzing door de (huis)arts is vereist. Meer info over dit project.
> MEER INFO OVER BEWEGING
Filmpje over het belang van beweging (Universiteit van Vlaanderen)
> TOOLS VOOR EVALUATIE VAN ALLE RISICOFACTOREN
Gezonde voeding is belangrijk om spieren en beenderen sterk te houden en dus het valrisico te verminderen. Calcium, vitamine D en eiwitten dragen bij tot een goede werking van de spieren, stevige botten en verminderen zo het valrisico.
Eiwitinname kan je best spreiden over de dag. Een eiwitrijk tussendoortje ondersteunt spiertoename wanneer je beweegt en oefeningen doet.
> VOEDING EN VALPREVENTIE
Infofiche vitamine D, calcium en eiwitten (EVV)
Brochure ‘Eet meer eiwitten voor een goede gezondheid’ (Promiss, NL)
Eiwitscreener (Promiss, NL)
Infopagina calcium (Vlaams Instituut Gezond Leven)
Infopagina vitaminen (Vlaams Instituut Gezond Leven)
> MEER INFO OVER VOEDING
Voedingsdriehoek (Vlaams Instituut Gezond Leven)
Voedingsadvies 60-plussers (Vlaams Instituut Gezond Leven)
Preventie ondervoeding bij ouderen (Vlaams Instituut Gezond Leven)
> TOOLS VOOR EVALUATIE VAN ALLE RISICOFACTOREN
Oogproblemen leiden bij veel ouderen tot verminderde gezichtsscherpte, dieptezicht en contrastgevoeligheid, waardoor obstakels minder (snel) worden opgemerkt.
Belangrijke valpreventiemaatregelen zijn dus:
- regelmatige controle bij de oogarts
- het dragen van de voorgeschreven bril
- brilglazen proper houden
- opletten met een nieuwe bril (en dit zeker bij een multifocale bril)
- altijd zorgen voor voldoende verlichting (voldoende lichtsterkte)
- voldoende contrast wanneer obstakels moeten worden opgemerkt
Download de checklist 'Haal je beste zicht boven'
> OOGTEST EN FILMPJES
Filmpjes oogafwijkingen (Brailleliga)
> TOOLS VOOR EVALUATIE VAN ALLE RISICOFACTOREN
Voetproblemen (eelt, eksterogen, ingegroeide nagels … ) en het dragen van onaangepast of onveilig schoeisel zijn veel voorkomende valrisico’s. Ook op sokken lopen vormt dikwijls de oorzaak van een val.
> INFO
Infofiche valveilig schoeisel (EVV)
> TOOLS VOOR EVALUATIE VAN ALLE RISICOFACTOREN
Een verhoogd valrisico is er vooral wanneer ouderen meer dan 4 geneesmiddelen innemen of wanneer ze risicovolle medicatie zoals slaapmedicatie, antidepressiva of angstremmers nemen.
Educatiefolder ‘Van slaappillen kan je vallen’ (EVV)
Filmpje ‘Van slaappillen kan je vallen (thuissetting)’ (EVV)
Filmpje ‘Van slaappillen kan je vallen (wzc)’ (EVV)
Lijst risicovolle medicatie valrisico (EVV)
MFO: lokaal multidisciplinair overleg apothekers en artsen (EVV)
Algoritmes voor gebruik psychofarmaca in kader van valrisico (EVV)
> TOOLS VOOR EVALUATIE VAN ALLE RISICOFACTOREN
Duizeligheid bij het rechtstaan omwille van een bloeddrukval kan een val veroorzaken. Wie regelmatig last heeft van duizeligheid kan dat best bespreken met de arts.
Tips uit de Vlaamse richtlijn Valpreventie
- Neem voldoende lichaamsbeweging en doe volgende oefeningen voordat u rechtstaat: met de enkels of de polsen draaien, de handen dichtknijpen.
- Ga eerst op de rand van het bed zitten vooraleer u opstaat. Laat de benen bengelen totdat u geen draaiingen meer voelt in het hoofd, adem eventueel een aantal keren diep in en uit. Plaats vervolgens beide voeten naast elkaar plat op de grond onder de knieën, steun met uw handen op uw knieën en sta langzaam recht.
- Draag steunkousen indien nodig.
- Sta langzaam op uit een zetel of van een stoel.
- Vermijd bruuske bewegingen, een (te) warme omgeving (bv. hete douche of bad) en langdurig platliggen.
- Pas op met medicatie: de werking van bepaalde geneesmiddelen, zoals antidepressiva, geneesmiddelen voor het hart of verhoogde bloeddruk, kunnen duizeligheid veroorzaken.
- Drink voldoende en regelmatig.
- Eet regelmatig kleine porties, nuttig geen overdadige maaltijd (om postprandiale hypotensie tegen te gaan).
> TOOLS VOOR EVALUATIE VAN ALLE RISICOFACTOREN
De meeste valincidenten gebeuren in de eigen woonomgeving. De woning valveilig inrichten, aangepast gedrag en het gebruik van hulpmiddelen indien nodig verdienen dus zeker voldoende aandacht.
Checklist ‘Een valvrij huis? Doe de test!’ (EVV)
Checklist ‘Een valvrije kamer in je woonzorgcentrum? Doe de test!’ (EVV)
> TOOLS VOOR EVALUATIE VAN ALLE RISICOFACTOREN
Ook stilstaan bij eigen gedrag en gewoonten kan veel valincidenten voorkomen. Het gaat dan om aandacht bij wat je doet, zoals het licht aandoen, kasten sluiten, een hulpmiddel (willen) gebruiken …
Checklist ‘Een valvrij huis? Doe de test!’ (EVV)
Checklist ‘Een valvrije kamer in je woonzorgcentrum? Doe de test!’ (EVV)
Filmpjes ‘Een pijnlijke zaak’ (EVV)
> TOOLS VOOR EVALUATIE VAN ALLE RISICOFACTOREN
Eén op de twee ouderen hebben valangst en vermijden daardoor activiteiten die ze wel nog zouden kunnen doen. Schrik om te vallen brengt hen in een vicieuze cirkel met als gevolg: minder sociaal contact, minder beweging, minder zelfredzaamheid, minder levenskwaliteit, …
Door valangst bespreekbaar te maken en ouderen te ondersteunen om op een veilige manier te blijven bewegen, kan deze vicieuze cirkel doorbroken worden.
> FILMPJES
Getuigenisfilmpje ‘Laat angst om te vallen je leven niet bepalen’ (EVV)
Animatiefilmpje ‘Laat angst om te vallen je leven niet bepalen’ (EVV)
> MATERIALEN
Zelftest valangst ‘Ben je bezorgd om te vallen? Doe de test!’ (EVV)
FES-test (EVV) = uitgebreider
Checklist ‘Vallen voorkomen? Doe de test’ (Vlaamse Logo’s)
> BEWEGEN OP VERWIJZING
Een Bewegen Op Verwijzing-coach kan helpen om op een veilige manier te bewegen.