Binnen zonder kloppen: de gezondheidskiosk als hefboom

Het begon met een kiosk op een plein in Borgerhout. Een plek waar de buurtbewoners even konden rondneuzen en informatie vinden over gezond leven. Nog geen half jaar later is de Gezondheidskiosk uitgegroeid tot een ontmoetingsplek, die buurtbewoners en organisaties samenbrengt in een steeds groter web van initiatieven met een gezondheidsrandje.

Op het Terloplein in Borgerhout zette Logo Antwerpen zijn Gezondheidskiosk neer. Met die kiosk, die steun kreeg van het Fonds Dr. Daniël De Coninck, wil Logo Antwerpen op een laagdrempelige manier informatie over een gezonde levensstijl en ziektepreventie tot bij personen en groepen in kwetsbare situaties krijgen. Mensen die door de mazen van het net dreigen te glippen. Omdat ze de taal niet spreken, de weg niet vinden, of omdat ze zoveel meer andere zorgen om het hoofd hebben.

Eenvoudige toegangspoortjes

“De kiosk is een concept zonder klink,” zegt Patricia Van Pelt van Logo Antwerpen. “Buurtbewoners kunnen gewoon rondsnuffelen, kijken naar de posters over gezonde voeding en beweging. Dankzij een groothandelaar kunnen we bezoekers aan de kiosk een gratis stuk fruit aanbieden, naast thee en koffie in samenwerking met Buurthuis Zermatt.”

Eenvoudige toegangspoortjes die geleidelijk de weerstand slopen. Bewoners kunnen een praatje slaan, en ondertussen proberen vrijwilligers van de kiosk het thema gezondheid ter sprake te brengen. “Dat gebeurt niet van bij de eerste keer, maar mensen komen terug zodra ze vertrouwen hebben in wie we zijn en wat we daar doen. Pas dan komen de moeilijkere vragen naar boven.”

Over vaccinatie, bijvoorbeeld, maar het kunnen ook vragen zijn die niets met gezondheid te maken hebben, zoals de wens om Nederlands te leren en de vraag waar ze daarvoor terecht kunnen. Al heeft alles met alles te maken, want het feit dat ze de taal niet machtig zijn is een van de drempels die mensen weghouden van zorg- en welzijnsprofessionals uit de eerste lijn.

Bezoekers aan de kiosk krijgen ook de mogelijkheid om hun risico op hart- en vaatziekten te laten bepalen. Dit aanbod past in het Europees SPICES-project van de Universiteit Antwerpen dat hart-en vaatziekten wil voorkomen bij kwetsbare bevolkingsgroepen. “Wij hebben de krachten gebundeld. De universiteit levert een halftijdse coördinator voor de kiosk.” Buurtbewoners die zich lieten profilen en die een bepaalde score halen, kunnen een gezonde-leefstijlcoaching krijgen.

Gezondheid als hefboom voor de buurt

Het zijn deze schakels – Universiteit Antwerpen, het district Borgerhout dat ook middelen geeft, het buurthuis van waaruit draagvlak werd gecreëerd – die het project mogelijk maken, maar het is de buurt zelf die de kiosk leven ingeblazen heeft. En dat was de bedoeling. De kiosk is gebouwd door buurtbewoners met een afstand tot de arbeidsmarkt, begeleid door Gatam vzw. Ook de illustraties, de gevelbanken en de tafeltjes zijn van de hand van locals.

Gezondheid is een hefboom om de buurt, de bewoners en de organisaties die er actief zijn samen te brengen. “Onze kiosk is niet alleen een ontmoetingsplek voor de buurt, maar ook voor organisaties in de buurt,” zegt Van Pelt. “Meer en meer organisaties zoals Steunpunt Tewerkstelling met een project om straatjongeren naar werk toe te leiden, Samenlevingsopbouw of het Wijkgezondheidscentrum nemen de kiosk als uitvalsbasis.” Organisaties die jaren naast elkaar werkten, vinden elkaar nu.

En van het ene komt altijd weer het andere. Neem nu de buurtmaaltijden waarmee het buurthuis is gestart. De Gezondheidskiosk verdeelde placemats over gezonde voeding en organiseerde een laagdrempelige workshop over gezond eten. De vrijwilligers die in het buurthuis koken, worden gestimuleerd om gezond te koken en binnenkort krijgen buurtbewoners gezonde recepten tjokvol groenten mee die tonen dat gezond koken niet duur hoeft te zijn. “Het is belangrijk om mensen te doen beseffen dat zorg dragen voor hun hoofd en lichaam belangrijk is en geen extra last hoeft te zijn.”

Jongeren op het plein kunnen een EHBO-cursus volgen. Voor de kiosk staat een beweegbank waaraan vrijwilligers korte trainingen koppelen op verschillende momenten van de dag. Enkele moeders van een schooltje in de buurt waren vragende partij voor bewegingsoefeningen, die ondertussen van start zijn gegaan in de Floraschool. “Vanuit het feit dat we met die kiosk in de buurt staan groeien voortdurend spontaan nieuwe nevenwerkingen. We kunnen zo ons verhaal op een heel andere manier brengen dan via folders en infosessies. We integreren gezondheid op alle plekken in de buurt.”

Aanwezig zijn in publieke ruimte

Want gezondheidsvaardigheden zijn niet alleen een zaak van de buurtbewoners of van zorgprofessionals. Ook de vele welzijns-, cultuur en sportorganisaties in de buurt kunnen hefbomen zijn, als ze zich bewust zijn van het belang van gezondheidsvaardigheden en hoe die te bevorderen via de eigen werking. Samen met internationale studenten van het CEL-project van AP Hogeschool onderzoekt de Gezondheidskiosk hoe ze een module over gezondheidsvaardigheden kunnen ontwikkelen voor de medewerkers van welzijnsorganisaties uit de buurt.

De studenten zullen ook aangepast materiaal voor de buurtbewoners uitwerken. “We botsen op een gebrek aan aangepaste informatie voor deze doelgroep, die vaak anderstalig is.” Er zijn sinds kort in Antwerpen wel community health workers aan de slag, mensen uit de betrokken gemeenschappen die kwetsbare anderstaligen toeleiden naar zorg. “Ze hebben de kiosk ook als uitvalsbasis gekozen en kunnen ons bijstaan met deze doelgroep.”

“Er zijn meer dan genoeg kansen om deze mensen te bereiken. Maar het is altijd een beetje zoeken. Aanwezig zijn in de publieke ruimte, dat is het belangrijkste,” besluit Van Pelt. In de Gezondheidskiosk wordt nu via een dagboek bijgehouden of ze de doelgroepen bereiken die ze willen bereiken. Logo Antwerpen werkt ook aan een draaiboek voor organisaties die in andere wijken aan de slag willen gaan met hetzelfde participatieve gezondheidsmodel.